دندانپزشکی در طول دوره بارداری
دکتر افشین میرزایی
1 دلایل دچار شدن به درد دندان در طول دوره بارداری
2 خطرات نادیده‌گیری درد دندان در طول دوره بارداری
3 اقدامات احتیاطی برای کاهش درد دندان در طول دوره بارداری
4 دندانپزشکی در طول دوره بارداری
4.1 لزوم استفاده از دندانپزشکی
4.2 کشیدن دندان در طول بارداری
4.3 عصب‌کشی دندان در دوره بارداری
4.4 زمان‌بندی درمان
4.5 درمان‌های خانگی برای درد دندان در طول دوره بارداری
5 پیشگیری از درد دندان در طول دوره بارداری
دلایل دچار شدن به درد دندان در طول دوره بارداری
مشابه سایر زنان، خانم‌های باردار نیز مستعد ابتلا به مشکلات مختلف دندان مثل پوسیدگی دندان، بیماری‌های لثه، مشکلات مربوط به رشد دندان عقل، ترک خوردن دندان، یا سایر مشکلات مانند آن هستند. علاوه بر این، عوامل خاص می‌توانند احتمال ابتلا به مشکلات دندان را در طول دوره بارداری افزایش داده و به این ترتیب درد دندان شدید را برای فرد به همراه داشته باشند. مهم‌ترین دلایل دچار شدن به دندان درد در دوران بارداری عبارت‌اند از:
ابتلا به ژنژیویت بارداری: تغییرات هورمونی در طول دوره بارداری در بدن خانم‌ها می‌تواند باعث التهاب و ورم لثه‌ها شود. در اصطلاح به این مشکل ژنژیویت بارداری گفته می‌شود و در صورت عدم درمان مناسب آن، این مشکل می‌تواند باعث ابتلا به بیماری‌های لثه، عفونت شدید لثه و آبسه لثه شود. توجه داشته باشید این شرایط می‌توانند برای فرد بسیار دردناک باشد و بیش از 50% تمام زنان باردار با علائم ژنژیویت بارداری مواجه می‌شوند.
تغییر در رژیم غذایی: عوامل هورمونی و روانی می‌توانند باعث ایجاد تغییرات در رژیم غذایی فرد در طول دوره بارداری شوند. در حقیقت بسیاری از خانم‌ها به خاطر شرایط بارداری میزان مصرف شکر را در رژیم غذایی خود افزایش می‌دهند و این شرایط می‌تواند خطر ابتلا به درد دندان را به خاطر ایجاد پوسیدگی دندان افزایش دهد.
فقر کلسیم: زنان باردار نیاز به افزایش سطح کلسیم مصرفی خود داشته و این ماده در تشکیل استخوان‌های کودک نقش کلیدی دارد. در حقیقت کاهش سطح کلسیم بدن مادر می‌تواند چرخه طبیعی تامین مواد معدنی مورد نیاز مینای دندان را ضعیف کرده و در عمل باعث افزایش خطر دچار شدن به پوسیدگی و درد دندان شود.
ویار بارداری: افزایش حالت تهوع در طول دوره بارداری می‌تواند باعث التهاب لثه‌ها به خاطر قرارگیری آن‌ها در معرض اسید معده و از بین رفتن مواد معدنی مینای دندان شود. این شرایط در نهایت می‌تواند ابتلای به بیماری لثه و پوسیدگی دندان را برای فرد به همراه داشته باشد.
عدم رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان: زنان باردار گاهی اوقات نسبت به بو یا مزه خمیردندان حساس شده و به همین خاطر از مسواک زدن خودداری می‌کنند. به این ترتیب با عدم رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان، فرد در معرض خطر ابتلا به مشکلات دندان و نیز دچار شدن به درد دندان در طول دوره بارداری قرار می‌گیرد.
خطرات نادیده‌گیری درد دندان در طول دوره بارداری
اجتناب از درمان دندانپزشکی در دوران بارداری به خاطر حفاظت از جنین می‌تواند خطرات جدی برای سلامت مادر و جنین ایجاد کند. در این رابطه لازم است به نکات زیر توجه شود:
نادیده گرفتن شرایط ژنژیویت بارداری می‌تواند باعث گسترش شرایط بیماری و دچار شدن فرد به عفونت شدید لثه و پریودنتیت شود. در واقع وجود عفونت فعال در بدن مادر می‌تواند به‌طور بالقوه سلامت مادر و جنین را به‌طور جدی تهدید کند و در نتیجه نباید درمان این مشکل به بعد از زایمان موکول شود.
درد دندان در طول دوره بارداری نشانه‌ای از وجود مشکلات خاص دندان بوده و در عمل نیازمند استفاده از روش‌های دندانپزشکی مناسب برای رفع مشکل می‌باشد. در حقیقت مشکلات درمان‌نشده دندان می‌تواند آسیب دائمی برای دندان‌ها و لثه‌های فرد ایجاد کرده و در نهایت باعث از دست دادن دندان، تحلیل لثه، و ایجاد مشکلات خاص برای استخوان فک شود.
خانم‌های باردار مبتلا به بیماری پریودنتال چهار تا هفت برابر در مقایسه با سایر خانم‌ها با خطر به دنیا آمدن زودتر از موعد کودک و نیز وزن پایین کودک در هنگام تولد مواجه می‌شوند.
درد مداوم دندان در صورت درمان نشدن باعث افزایش سطح فشار وارد شده به مادر خواهد شد.
اقدامات احتیاطی برای کاهش درد دندان در طول دوره بارداری
دندان‌پزشکان و پزشکان بیان می‌کنند مشکلات دندان می‌بایست حتی در طول دوره بارداری نیز تحت درمان قرار گیرند، اما به این منظور لازم است برخی مراقبت‌های خاص برای این درمان در ارتباط با موارد زیر وجود داشته باشد:
عکس‌برداری رادیولوژی: تهیه عکس رادیولوژی قبل از درمان دندانپزشکی و در ارتودنسی و بارداری یکی از نگرانی‌های اصلی در طول دوره بارداری است. به این ترتیب متخصصان این کلینیک تمام تلاش خود را برای اجتناب از تهیه عکس رادیولوژی به غیر از مواقعی که ناگزیر از تهیه آن باشند، انجام خواهند داد. به هر حال در صورتی که فرآیند درمان نیازمند تهیه عکس رادیولوژی باشد، متخصصان ما از یک پوشش محافظ برای حفاظت از شما و کودک در برابر تاثیرات مضر پرتوی ایکس استفاده خواهند کرد.
مواد بیحسی: متخصصان ما از دوز مناسب داروهای بیحسی (در سطح حداقل) برای اطمینان از راحتی بیمار در طول درمان دندانپزشکی و نیز حفاظت از جنین استفاده خواهند کرد.
تجویز دارو: برخی از انواع داروهای تجویز شده برای درد دندان ممکن است برای جنین خطرناک باشند. نتایج مطالعات انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد مصرف برخی داروهای مسکن درد همچون اکسی‌کدون (oxycodone) و پونیلا (percocet) می‌توانند باعث ایجاد نقص مادرزادی در جنین شود. به همین خاطر، همواره به خانم‌های باردار توصیه می‌شود قبل از مصرف هر گونه دارو برای درد دندان ، با دندانپزشک یا پزشک معالج خود در این رابطه صحبت نمایند.
دندانپزشکی در طول دوره بارداری
در ارتباط با دندانپزشکی در طول دوره بارداری می‌بایست به نکات زیر توجه شود:
لزوم استفاده از دندانپزشکی
شرایطی که باعث ایجاد درد دندان شده و به‌طور خاص با عفونت دندان یا لثه همراه هستند، می‌بایست در اسرع وقت تحت درمان قرار گیرند. به هر حال برخی از درمان‌های دندانپزشکی همچون اصلاح طرح لبخند برای افراد لازم و ضروری نیستند و به همین دلیل می‌بایست انجام آن‌ها به پس از بارداری موکول شود.
کشیدن دندان در طول بارداری
در هنگام نیاز به کشیدن دندان در بارداری، زمان‌بندی درمان از اهمیت خاص برخوردار است. به این ترتیب متخصصان دندانپزشکی این کلینیک همواره به خانم‌های باردار توصیه می‌کنند کشیدن دندان را در طول سه ماهه دوم بارداری خود انجام داده و سایر درمان‌های غیرضروری را به پس از زایمان موکول نمایند؛ به عنوان مثال گاهی نیاز به کشیدن دندان برای ارتودنسی است که بهتر است به بعد از زایمان موکول شود، البته انجام ارتودنسی بدون کشیدن دندان مشکلی ایحاد نمی کند. به هر حال، در صورتی که فرد دچار مشکلات اورژانسی دندان بوده و نیاز به کشیدن دندان داشته باشد، دیگر نیازی به توجه به طول مدت سپری شدن از دوره بارداری وی نیست. در حقیقت در این حالت خارج کردن عفونت یا دندان آسیب‌دیده در اسرع وقت برای حفظ سلامت مادر و جنین بهتر از زمانی است که چرک و عفونت به خاطر ترس از تاثیر منفی بر جنین در دهان مادر باقی بماند.
عصب‌کشی دندان در دوره بارداری
هنگامی که دندانپزشک نیاز به عصب‌کشی دندان را برای فرد تشخیص دهد، لازم است اطلاعات لازم درباره بارداری فرد به‌طور دقیق در اختیار دندانپزشک قرار گیرد. در حقیقت به این ترتیب میتوان از اتخاذ تصمیم مناسب درباره روش درمان و زمان‌بندی صحیح آن مطمئن شد. اغلب سه ماهه اول بارداری مهم‌ترین تاثیر را در رشد جنین دارد. به این ترتیب در صورتی که نیاز به درمان فوری بیمار وجود نداشته باشد، میتوان درمان بیمار را تا سه ماهه دوم یا پس از به دنیا آوردن کودک به تعویق انداخت. به هر حال، در صورتی که لازم باشد از درمان به صورت اورژانسی استفاده شود، لازم است درباره شرایط بارداری با دندانپزشک صحبت شده و به این ترتیب از ایمن‌ترین روش برای درمان بیمار استفاده گردد. عصب کشی در دوران بارداری به اندازه عصب کشی دندان یک کودک برای اولین بار ، حساس است و از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ عصب کشی دندان کودکان برای حفظ دندان های شیری آن ها امری ضروری است.
زمان‌بندی درمان
سه ماهه دوم بارداری ایمن‌ترین و مناسب‌ترین زمان برای استفاده از خدمات دندانپزشکی است. به هر حال اگر با درد دندان در طول سه ماهه اول دوره بارداری یعنی در هنگام تشکیل اندام‌های اصلی جنین مواجه شدید، لازم است با دندانپزشک درباره امکان به تعویق انداختن درمان برای چند هفته (به خصوص در مواردی که نیاز به تهیه عکس رادیولوژی وجود داشته باشد) صحبت و مشورت نمایید. به هر حال، با توجه به شدت مشکل، ممکن است متخصصین ما به بیمار پیشنهاد دهند مشکل را بلافاصله تحت درمان قرار دهند. علاوه بر این توجه داشته باشید درمان دندانپزشکی در طول سه ماهه سوم جنین را معرض خطر زیاد قرار نمی‌دهد، اما ممکن است تحمل شرایط درمان بر روی صندلی دندانپزشکی برای بیمار در این زمان دشوار و سخت باشد.
درمان‌های خانگی برای درد دندان در طول دوره بارداری
در صورتی که با درد دندان خفیف در طول دوره بارداری مواجه شدید، ممکن است بتوانید از برخی روش‌های درمان خانگی همچون کمپرس سرد، دهان‌شویه با آب‌نمک، روغن میخک یا سایر روش‌هایی مانند آن برای کاهش موقت درد خود قبل از ملاقات با دندانپزشک و معاینه وضعیت دندان‌ها استفاده نمایید.
پیشگیری از درد دندان در طول دوره بارداری
شما می‌توانید خطر ایجاد درد دندان را در طول دوره بارداری با ملاقات منظم با دندانپزشک، انتخاب یک رژیم غذایی مناسب، و نیز رعایت صحیح بهداشت دهان و دندان کاهش دهید.
معاینه دندان: در صورتی که قصد باردار شدن دارید، لازم است برای بررسی وضعیت دندان‌ها و تمیز کردن آن‌ها به مطب دندانپزشک مراجعه کنید. در صورت امکان، در این زمان بهتر است تمام مشکلات مربوط به سلامت دندان قبل از شروع دوره بارداری تحت درمان قرار گیرند. همچنین لازم است در طول بارداری با دندانپزشک به‌طور منظم ملاقات شود تا به این ترتیب وضعیت دندان‌ها به‌طور دقیق تحت معاینه قرار گرفته و دندان‌ها تمیز شوند.
رژیم غذایی: لازم است در طول دوره بارداری مراقبت مناسب از رژیم غذایی وجود داشته باشد. در طول این دوره لازم است از مصرف مواد غذایی حاوی شکر خودداری شود، زیرا این شرایط می‌تواند با رشد سریع باکتری‌ها در دهان همراه باشد. همچنین لازم است از مقدار کلسیم کافی برای تامین نیازهای مربوط به توسعه و رشد استخوان‌های جنین اطمینان حاصل شود.
رعایت صحیح بهداشت دهان و دندان: در طول دوره بارداری لازم است مراقبت کافی از بهداشت دهان و دندان وجود داشته باشد تا به این ترتیب بتوان از ابتلا به مشکلات خاص همچون ژنژیویت بارداری جلوگیری کرد.
سئوالاتی درباره بارداری و کارهای دندانپزشکی در ذهن مادران باردار وجود دارد. تمیز کردن دندان ها برای جلوگیری از مشکلات دندانی و معاینه سالیانه دندان ها توسط دندانپزشک در زمان بارداری نه تنها خطری ندارد، بلکه توصیه هم می شود.
دندانپزشکی
افزایش میزان هورمون های بدن در زمان بارداری، باعث ورم و خونریزی لثه ها می شود و گیر کردن غذا بین دندان ها، این التهاب را بدتر می کند.
انجام کارهای دندانپزشکی پیشگیری کننده در زمان بارداری لازم است تا از عفونت های دهانی مانند بیماری لثه جلوگیری کند، زیرا این عفونت ها باعث تولد نوزاد نارس می شوند.
انجام سایر کارهای دندانپزشکی در زمان بارداری چگونه است؟
کارهای دندانپزشکی ضروری مانند پر کردن پوسیدگی دندان و یا روکش کردن آن در زمان بارداری باید انجام شوند تا احتمال عفونت دهان کم شود.
کم خطرترین زمان برای انجام کارهای دندانپزشکی در زمان بارداری، سه ماهه دوم بارداری است.
در سه ماهه سوم بارداری، برای زن حامله سخت است که مدت طولانی روی صندلی دندانپزشکی دراز بکشد تا روی دندانش کار شود.
مطمئن ترین راه این است که کارهای غیر ضروری مربوط به دندان را در زمان بارداری انجام نداد و بعد از تولد نوزاد نزد دندانپزشک رفت.
کارهای غیر ضروری دندانپزشکی خود را در سه ماهه دوم بارداری و یا بعد از زایمان انجام دهید
اما گاهی اوقات مجبوریم کارهای فوری و اورژانسی دندانپزشکی مثل عصب کشی و یا کشیدن دندان را در زمان بارداری انجام دهیم.
اعمال دندانپزشکی مربوط به زیبایی دندان ها مثل سفید کردن دندان ها را باید بعد از زایمان انجام داد.
بهتر است اگر درمان مشکل دندانتان ضروری نیست، بعد از اتمام بارداری و تولد نوزاد آن را انجام دهید تا جنین در معرض خطر و آسیبی قرار نگیرد، حتی اگر آن خطر کوچک باشد.
تزریق آمپول بی حسی در دندانپزشکی
داروهایی که دندانپزشک استفاده می کند، خطری ندارند؟
مطالعات ضد و نقیضی در مورد اثرات مضر داروهای دندانپزشکی بر روی جنین وجود دارد.
بیشترین دارویی که در دندانپزشکی استفاده می شود، لیدوکائین است.
بعد از استفاده از لیدوکائین روی دندان خانم باردار، این دارو از جفت عبور می کند.
میزان ماده بی حس کننده دندان بایستی تا حد امکان کم باشد، ولی بایستی دردی هم احساس نکنید. اگر موقع کار کردن دندانپزشک، دندانتان درد گرفت، باید میزان داروی بیحسی را بیشتر کرد.
برای جلوگیری و یا درمان عفونت، قبل و یا بعد از کار دندانپزشکی، پزشک داروی آنتی بیوتیک برای بیمار تجویز می کند.
مصرف آنتی بیوتیک هایی مانند پنی سیلین، آموکسی سیلین و اریترومایسین خطری برای خانم باردار ندارد.
عکس انداختن از دندان در بارداری خطری ندارد؟
رادیوگرافی دندان یا عکس انداختن از دندان معمولا به بعد از زایمان موکول می شود.
برای انجام بسیاری از کارهای مربوط به دندان باید از آن عکس گرفت، خصوصا برای اعمال اورژانسی دندان.
طی سه ماهه اول بارداری، اندام های جنین تشکیل می شوند. لذا تا حد امکان باید جنین را طی این مدت از هر خطری دور نگه داشت.
اگر در سه ماهه سوم باردای هم کار دندانپزشکی ضروری ندارید، آن را بعد از زایمان انجام دهید.
این کار از خطر زایمان زودرس و دراز کشیدن مادر به پشت روی صندلی برای مدت زمان طولانی جلوگیری می کند.
توصیه هایی برای کارهای دندانپزشکی در بارداری
– انجمن دندانپزشکی آمریکا توصیه می کند زنان باردار بایستی یک برنامه غذایی متعادل داشته باشند، دندان های خود را دو بار در روز مسواک بزنند و بعد از غذا نخ دندان بکشند تا از بروز مشکلات دندانی جلوگیری کنند.
– در طی بارداری برای معاینات سالیانه دندان ها و تمیز کردن دندان ها جهت جلوگیری از مشکلات دندانی، نزد دندانپزشک بروید.
– به دندانپزشک خود بگویید که باردار هستید.
– کارهای غیر ضروری دندانپزشکی خود را در سه ماهه دوم بارداری و یا بعد از زایمان انجام دهید.
– اعمال زیبایی دندان را بعد از زایمان انجام دهید.
– موقع نشستن روی صندلی دندانپزشکی، برای حفظ جریان خون سالم، پاهای خود را روی هم نیندازید.
– برای راحتی بیشتر خودتان و جنین تان، یک بالش کوچک همراه خودتان داشته باشید.
بهتر از قبل از بارداری مشکلات دهان و دندان بررسی شده و برطرف گردند. اگر در دوران بارداری مجبور به اقدامات درمانی باشیم ، بهتر است این اقدامات بعد از سپری شدن سه ماه اول رخ دهند .
رادیوگرافی های دندان پزشکی :
به صورت کلی بهتر است در سه ماهه ی اول بارداری از انجام کار های دندان پزشکی خودداری شود (به خصوص از هفته ی دوم تا هشتم بارداری) و رادیوگرافی ها نیز باید فقط در صورت لزوم تجویز شوند . در ص.رتی که همه ی استاندارد های رادیوگرافی رعایت شوند (استفاده از فیلم های سریع یا دیجیتال ، پیشبند ها و محافظ های سربی برای بدن و تیروئید) یک یا چند رادیوگرافی بیخطر خواهد بود .
همچنین میتوان با استفاده از ابزار نوین در دندان پزشکی ، نیاز به رادویگرافی را برای برخی درمان ها کاهش داد . به طور مثال درمان ریشه با دستگاه های جدید (مانند اندوپایلوت که در مطب آماده ی ارائه ی خدمت است ) نیاز به گرفتن عکس را به حداقل میرساند و برای خانوم های باردار ایمن تر خواهد بود .
باید ها و نباید ها درباره ی دارو ها :
بهتر است که در دوران بارداری از مصرف آسپرین و NSAID ها (مانند ژلوفن و بروفن) خودداری شود . به عنوان جایگزین میتوان از استامینوفن استفاده کرد .
همچنین مصرف آنتی بیوتیک ها نیاز به ملاحظات خاص دارند . پنی سیلین ، آموکسی سیلین ، اریترومایسین ، مترونیدازول ، کلیندامایسین و سفالوسپورین ها قابل مصرف اند اما تتراسایکلین ها و داکسی سایکلین ها مطلقا ممنوع هستند .
مشکلات لثه در بارداری :
تقریبا در ۱% خانوم های باردار شاهد مشکلات التهابی و خون ریزی لثه و یا تومور خوش خیم حاملگی هستیم . در دوران بارداری به علت تغییرات هورمونی ، پاسخ سیستم ایمنی به میکروب های موجو در دهان و لثه افزایش پیدا میکند و به همین دلیل شاهد افزایش مشکلات لثه در بارداری هستیم .
بسیار قابل توجه است که با رعایت بهداشت و کنترل پلاک های باکتریال ، این مشکلات کاهش یافته یا پایان میابند . رعایت بهداشت ( مسواک ، نخ دندان ، دهان شویه) و در صورت نیاز جرم گیری برطرف کننده ی غالب این مشکلات خواهند بود .